Vijgen

Vijg ( Ficus carica L.) fam. Moraceae  /1023/CBI/
Naamgeving
Vijg is bekend onder de volgende namen:
Nederlands: vijg
Frans  fique
Duits: Feige
Spaans higo
Engels:  fig.

Familie
De vijg behoort tot de familie van de Moraceae (moerbeiachtige).
Er zijn slechts twee ficussen die geteeld worden om hun eetbare vruchten.: De Ficus carica en de Ficus sycamorus, de sycamoor vijg uit Egypte.
Vijgen groeien aan een struik of een boom, die tot 10 m hoog kan worden. Op de plantages groeien ze aan struiken. Dit vergemakkelijkt het oogsten.
Binnen de vijgen groep zijn er twee basis vormen: de caprivijg (oneetbaar) en de eetbare vijg.
Hoewel de caprivijg niet eetbaar is, is deze wel van belang bij de bestuiving van de eetbare smyrnavijg. Deze soort geeft slechts eenmaal per jaar vruchten. Veel gedroogde vijgen uit Turkije zijn van de soort Smyrna.
De gewone (vrouwelijke) vijg geeft twee of meer keren per jaar vruchten, deze vruchten kunnen zonder bevruchting ontstaan.

Herkomst
De vijg komt oorspronkelijk uit Klein Azië en men vindt hem vooral in de landen rond de Middellandse Zee. Hij werd 4000 jaar voor Christus al verbouwd in het oude Egypte. In de meeste landen rond de Middellandse Zee heeft de vijg een belangrijke plaats verworven in de eetcultuur. Ook in de oude literatuur, zoals de bijbel, neemt de vijg een belangrijke plaats in.
Het is een struik of kleine boom, die in de winter zijn sierlijke bladeren laat vallen. Er zijn mannelijke en vrouwelijke bomen. De bevruchting van de vijg gebeurt door een klein wespje. Deze legt eitjes in een mannelijke bloem van de wilde vijg. Als de eitjes uitkomen, bevruchten de mannetjes de vrouwtjes en sterven dan, zonder het daglicht ooit gezien te hebben. De vrouwtjes vliegen beladen met stuifmeel naar buiten, naar andere vijgen. Ze kunnen in vrouwelijke vijgen geen eitjes leggen, maar bevruchten wel de bloemen met het meegebrachte stuifmeel. De plant is typisch subtropisch. De plant wordt vermeerderd met stekken. De plant kan in Nederland op een zonnige plaats groeien, als hij in de winter wordt beschermd.

Uiterlijke kenmerken
De vijg is een schijnvrucht. De vruchten waarin de zaden zitten bevinden zich in de tot zakje uitgegroeide bloembodem. De Smyrna vijgen kunnen alleen maar bevrucht worden door de vijgengalwesp. Zodra de bevruchting heeft plaatsgevonden ontwikkelt zich de bloembodem tot vijg. De vrucht heeft de peervorm en is ca 8 cm lang. Bij de gewone of vrouwelijke vijg kan vruchtzetting plaats vinden zonder bevruchting.( parthenocarpisch)
Er kan 3 à 4 keer per jaar worden geoogst. Bij rijpheid is de vijg groen of bruin of paars. Dit is afhankelijk van ras en rijpheid. Het vruchtvlees van de vijg is witroze tot roodachtig.
De vrucht is ongeveer peervormig, het formaat van een kleine peer. De kleur kan groengeel of blauwviolet zijn. Soms zit er een natuurlijk waslaagje op de schil, dat leerachtig aanvoelt. Het vruchtvlees is geelbruin tot rood van kleur. Er zijn ook zaadloze vijgen, de zogenaamde Adriatische vijgen, of San Pedro-vijgen.

Consumptie en toepassing
De zoete vrucht wordt zowel vers als gedroogd gegeten. Vijgen hebben een speciaal aroma, dat vooral bij verse vijgen goed tot uiting komt. De pitjes zijn eetbaar en stimuleren de darmwerking. Vijgen doen het uitstekend in combinatie met kaas, ham of salami als borrelhapje. Ook in nagerechten of compotes heel lekker. De combinatie met passievrucht en slagroom is heerlijk.

Verse vijgen kunnen met en zonder schil worden gegeten. De smaak komt het beste tot zijn recht met een paar druppels citroensap of limoensap.

Gedroogde vijgen zijn rond plat en hebben een donkere kleur. Ze zijn kleverig vanwege het hoge suikergehalte (ca 50%). De kleur van de gedroogde vijg kan licht of donker zijn. De donker gekleurde vijgen zijn kwalitatief beter. Gedroogde vijgen hebben een honing smaak. Ze worden met schil gegeten. Tevens kunnen ze verwerkt worden in brood, jam en likeur.

Voedingswaarde
Voedingswaarde per 100 gram
Energie  73 kcal/306 Kj
Water  80,2 g
Eiwit  1,3 g
Vet  0,5 g
Koolhydraten  15,7 g
Kalium  240 mg
Calcium  54 mg
IJzer  0,6 mg
Fosfor  32 mg
Vit. C  3 mg

Productielanden.
Verse vijgen worden in Nederland het gehele jaar door aangevoerd.
De aanvoerperioden uit de landen van het Noordelijk Halfrond (NHR) en het Zuidelijk Halfrond (ZHR) sluiten als volgt op elkaar aan:
• Oktober tot december:  NHR: Middellandse Zee gebied.
• December tot september/oktober:  ZHR: Brazilië, Mexico en Californië.
Gedroogde vijgen komen uit het Middellandse Zee gebied. Turkije is de grootste leverancier.
De handel in gedroogde vijgen is commercieel van groter belang dan de handel in verse vijgen.

Gedroogde vijgen zijn rond plat en hebben een donkere kleur. Ze zijn kleverig vanwege het hoge suikergehalte (ca 50%). De kleur van de gedroogde vijg kan licht of donker zijn. De donker gekleurde vijgen zijn kwalitatief beter. Gedroogde vijgen hebben een honing smaak. Ze worden met schil gegeten. Tevens kunnen ze verwerkt worden in brood, jam en likeur.
Verse vijgen worden per stuk verpakt in een beschermende caisses ( papieren hulsje) of op voorgevormde pakbladen voorzien van celstof beschermlaag.
Soms worden de vijgen in caisses verpakt, in een spanen doosje, met 4 tot 6 stuks per doosje.
De vruchten worden plukrijp geoogst, en vervoerd bij 0º C tot 4 ºC een RV van 90 % is gewenst.

Rassen
Vijgen worden nog niet onder rasnamen in de detailhandel verkocht. Het aantal rassen dat in de wereld geteeld wordt is meer dan 300 waarvan een 100 tal commercieel verhandeld worden. Alleen al in Zuid Europa zijn er ruim vijftig rassen commercieel belangrijk.
Naast de beschreven rassen noemen we: ‘Calimyrna’ uit Californië. Uit Italië de ‘Bardacik’, ‘Kassaba’ en ‘ Seker’ . Uit Frankrijk de rassen: ‘Abicou’, ‘Angélique’ en ‘ Boursajotte Noire’

Enkele ras omschrijvingen

1 –  ‘Sari Lob’   uit: Frankrijk ,Griekenland, Turkije en  Israël
Zoete en aromatische vrucht. De vrucht is paarsblauw. Het vruchtvlees is rozerood. Bij eetrijpheid barst de vrucht gemakkelijk open.
Het is een belangrijk ras!
2 – ‘Brown Turkey’ uit: Israël, Turkije ,Italië en Californië
Zeer zoet en sappig. De rijpe peervormige vruchten zijn 4 – 6 cm lang en hebben een roodbruine schil en paars vruchtvlees. Het is een donker gekleurd ras.
Brown Turkey is een belangrijk ras tevens een belangrijk conserven ras.
3 – ‘Celeste'( syn. ‘Malta’ en ‘Celestial’) uit: Brazilië, Mexico en Californië
Zoete en aromatische vrucht. De rijpe vruchten zijn paars en er kunnen wel of
geen pitjes inzitten. Als er geen pitjes in de vijg zitten gaat het om een parthenocarpe vrucht. De vruchten met pitjes zijn groter en smakelijker. Het vruchtvlees is roze.
4 – ‘Kadota'(syn. ‘Dotato’ en ‘Dottato’) uit: Italië en Californië
Nootachtige smaak. De rijpe vruchten zijn geelgroen met paars vruchtvlees. Er kunnen wel of geen pitjes in zitten. Als er geen pitjes in de vijg zitten gaat het om een parthenocarpe vrucht. Vijgen met pitjes zijn groter (5 – 8 cm) en de notensmaak is sterker. De pitloze vruchten zijn 3 – 5 cm.

Bewaaromstandigheden
Verse vijgen hebben een dunne schil en zijn moeilijk te transporteren en te bewaren.
De eetrijp geplukte vijgen hebben de beste smaak. Plukrijp geoogste vijgen geven bij narijping een beduidend mindere smaak.

Vijgen zijn bij 0 – 4°C en een RV van 80 – 85% slechts één week houdbaar.

Yam

Chineese Yam

Yam    (Dioscorea spp           ) Dioscoreaceae      /169/

In het plantengeslacht Dioscorae zijn meer dan 600 verschillende soorten opgenomen.Er komen veel kollen onder de naan Yam op de markt die onderling grote verschillen laten zien. Knollen variëren in gewicht van 500 gr. tot 5 kilo.

De belangrijkste soorten zijn:

Dioscorea alata uit o.a. Papua Nieuw Guinea.
Bekend onder de namen: greater yam, water yam, cuscus yam.
Het vruchtvlees varieert van wit tot donker violet.

Dioscorea cayenensis uit o.a. Jamaica en de West Indies.
Bekend onder de namen: Yellow yam.
Het vruchtvlees is geel van kleur.

Dioscorea rotundata uit o.a. Brazilie en Ghana.
Bekend onder de namen: clin-clin, poona, assawa,
De Afrikaanse wordt deze ook igname negro genoemd naar de donkere huid. In Brazilie bekend als white yams. Het vruchtvlees is wit van kleur.

Dioscorea esculenta uit o.a. Pacific regio.
Bekend als Lesser yam

Dioscorea trifida uit o.a. Amazonia regio.
Bekend als cousse couche , yampi en Indian yam.

Dioscorea opposita uit o.a. uit Afrika en als proef geteelt in Frankrijk.
Bekend als Chinese yam.
Ook bekend onder de algemene namen als: Yamwortel – Yamknol – Broodwortel – Yamswurzel – Bulbenyam – Igname – Ignamebatate –Igname de Chine.

PRODUKTIELANDEN:
De Yam is een van de belangrijkste leveranciers van zetmeel in de tropen. In West Afrika en Zuid Oost Azië liggen de herkomstlanden van de Yam. Inmiddels is de Yam in alle tropische landen aangeplant.

GEBRUIK:
De knollen worden voornamelijk gekookt gegeten,of verwerkt
tot meel waar pap van gemaakt wordt.

AANVOERTIJD:
Aanvoer is een jaarrond.

KORTE BEWARING:
Koel en droog bewaren.Gevoelig voor LTB

VOEDINGSWAARDE:
Per 100 g: 23 g koolhydraten; 2,0 gr. eiwit; 0,2g vet;10mg calcium; 0,3 mg ijzer; 10 mg vita­mine C.

Yacòn – Polymnia sonchifolia syn Smallanthus sonchifolius – Asteraceae

Nederlands: Yacòn, Jacon , Zonnewortel,Grondappel,Appelwortel
Engels: Apple of the Earth,Yacòn , Peruvian ground apple ,
Frans: Yacòn, Poire de terre ,Aricoma ,
Duits: Yacòn, Diabet kartoffel, Inkawurzel,
Italiaans:Yacòn,
Spaans : Yacòn,Yacuma

Nieuwe groenten voor Europa, een eendagsvlieg of een blijvertje ?

Nee het is geen vergeten groente ,maar voor de meeste AGF handelaren een onbekende groente. Dit wortelgewas is van oorsprong afkomstig uit het noorden van Zuid Amerika. Het Andes gebergte in Peru wordt gezien als het gebied van oorsprong . Maar ook in Colombia en Equador wordt de Yacòn geteeld ,en geëxporteerd o.a. naar Mexico. In Zuid Oost Azië en Japan is inmiddels aanplant op beperkte schaal.

Al in 1653 is er door de Spaanse priester , Padre Bernabé Cobo geschreven over een planmatige teelt van de Yacòn in de Andes. Op een lijst van eetbare gewassen stond de Yacòn echter onderaan ,gezien de lage voedingswaarde. Het was meer een gewas voor de Inca’s.

Wat maakt de Yacòn nu dan zo populair? Is het het nieuwe eten in trendgevoelige restaurantjes of gewoon een gevolg van gezonder “ health food “ en minder calorierijk voedsel? . Duidelijk is wel dat de Yacòn de laatste decennia wereldwijd in de belangstelling staat van de voedings wetenschap. In Europa is Wageningen UR samen met marktpartijen een voortrekker in dit onderzoek . Een belangrijke uitkomst is dat de Yacòn een belangrijke bijdrage kan leveren voor de vollegrond groenteteelt in Nederland en België . Bio teelt wordt aanbevolen . De knollen zijn een smakelijke aanvulling in het groenten assortiment ,en de bladstelen zijn geschikt voor veevoer . De plant kan tot 2 meter hoog worden en is nauw verwant aan de Aardpeer en Zonnebloem . De Yacòn is rijk aan de complexe suiker Inuline ,die ondanks zijn zoete smaak niet wordt opgenomen door het lichaam .Hij wordt daarom aanbevolen als natuurlijke calorie arme zoetstof en geschikt voor mensen met diabetes .

In de jaren tachtig van de vorige eeuw is de Yacòn succesvol geïntroduceerd in o.a. Italië , Duitsland en Frankrijk . Vrij snel hierna ook aangeplant in landen als Tsjechië en Rusland . Een groot deel van de Europeesche productie wordt gebruikt voor de winning van de zoetstof Inuline en alcohol .

Aanvoer van de wortels zijn zowel van Europeesche telers als van import uit o.a. Zuid Amerika , USA en Nieuw Zeeland . Een jaarrond aanvoer is hierdoor verzekerd . De natuurvoedingswinkels zijn nu nog een belangrijke schakel in de verkoop aan de consument . Maar dat kan snel veranderen ,het is een product dat zeker in het assortiment past van de AGF specialist .

De wortels zijn vuilwit of rood van schilkleur, eenmaal geschild is het vruchtvlees wit. De wortels groeien in een cluster ,zoals de dahliaknollen ,en wegen tussen de 100 en 500 gram per stuk . De geschilde wortels zijn rauw te eten en hebben een knapperige textuur met een zoete fruitige smaak ,zeer geschikt als tussendoortje. Door de fruitige smaak ook goed passend in dessert,of een gemengde salade. Verwerkt in roerbak gerechten of Aziatische stoofpotten ,mits met matig olie of vet gebruik , een calorie-arme maaltijd . De geschilde wortels verkleuren snel, dus besprenkelen met citroensap of een zure saus .

Voedingswaarde per 100 gram vers product .
Water 70 – 93 g
Eiwit 0,3 -3,7 g
Vezels 0,3 – 3,4 g
Calcium 23 mg
Kalium 228 mg
IJzer 0,3 mg
Fosfor 21 mg
Vit. C 13 mg

Bewaren : Enkele weken bij 3º C tot 5º C en een RV van 90%

Zoete Aardappel

Zoete aardappel of Bataat (Ipomoea batatas)Convolvulaceae

ENGELS:        Swee Potato
FRANS:          Patate douce
DUlTS:            Süsskartoffel, Batate
SPAANS:        Camote,Batata

Ook bekend als ,Kumara

HERKOMST
In de tijd van Columbus werd de zoete aardappel, evenals de gewone aardappel (nacht­schadefamilie), in Europa geïntroduceerd. Toch was het de zoete aardappel die het eerst werd geconsumeerd. De Euro­peanen stonden in eerste instantie wantrouwend tegen­over de gewone aardappel omdat ze dachten dat de knol net zo giftig was als de plant. In de 18e eeuw werd de gewone aardappel uiteindelijk geaccep­teerd en werd belangrijk volks­voedsel. Hoofdreden hiervoor was de neutrale smaak van de gewone aardappel.

KNOLVORMIGE WORTEL
De zoete aardappel is de knolvormige wortel van een slingerachtige plant. De plant krijgt mooie, purper kleurige tot lichtrode klok- of trompet- vormige bloemen. Zoete aardappelen kunnen in vorm variëren van langwerpig tot rond. Er bestaan witte, gele, lichtgele,oranje, violette en purper rode knollen. De knollen kunnen wel een gewicht bereiken van 1500gram. De zoete aardappelen die in ons land worden geïmporteerd zijn lichtgeel of purperrood van kleur. De bataat komt het gehele jaar op de markt. Een andere eetbare groente uit het geslacht lpomoea is de Kankoeng(Ipomoea aquatica). Deze bladgroente wordt ook waterspinazie genoemd. De smaak heeft iets weg van gewone spinazie, maar is fijner en zachter.

OORSPRONG:
Globaal tussen Mexico en Venezuela. In Peru zijn 8000 jaar oude gedroogde zoete aardappelen gevonden.

GEBRUIK:
Knollen schillen, in blokjes of schijven snij­den, wassen en koken, bakken of frituren (in meel­beslag). Ook: stomen, pureren, iets zoeten en onder toevoeging van meel kneden tot baletjes die in olie worden gebakken.

HOUDBAARHEID:
Bij 13° C tot  14° C en een RV van 85 tot 90% 6 tot 10 maanden

VOEDINGSWAARDE:
Per 100 g: I77 kj/42 kcal; 3,2 g eiwit ; 85 mg calcium; 4,5 mg ijzer; 2,7 mg vitamine A; 20 mg vitamine C.

OMSCHRIJVING:
Vlezig ver­dikte,vrij grillig gevormde wortels , die rond, eivormig of langwerpig van vorm kun­nen zijn. De kleur varieert van wit of lichtgeel tot rood­achtig violet. Lengte tot 25 cm; doorsnee tot I2 CM.

Zuurzak

Zuurzak ( Annona muricata )           Annonaceae               1015/983/vb/1384/

Duits :Stachel-Annone,Sauersack
Frans:Corossol,Cachiman épineux
Spaans: Guanábana,Catoche
Portugees:Graviola, Jaca do Pará
Engels: Soursop
Thai: Thu-rian-khaek
Maleisië : Durian belanda- Durian blanda
Indonesië: Sirsak
Filippijnen: Guayabano

Ook bekend als:
Sour apple – Mandalika

Van de ongeveer 120 geslachten van de plantenfamilie der Annonaceae die samen meer dan 2000 soorten omvatten, zijn er verscheidene die eetbare vruchten voortbrengen. De meeste van deze fruitsoorten hebben echter weinig kans ooit te worden opgenomen in het assortiment van de internationale fruithandel. Een van de belangrijkste redenen is doorgaans hun grote kwetsbaarheid.

De soorten die we wel in de handel met enige regelmaat tegenkomen zijn o.a. de Annona cherimola of Cherimoya , Annona muricata of Zuurzak. Annona reticulata of Custardappel of Ossenhart, aanvoer augustus-januari- en Annona squamosa of Suikerappel, aanvoer juni-september. Atemoya (Annona cherimola x A. squamosa) met rose tot roodkleurig vruchtvlees .

Van oorsprong afkomstig uit Zuid- en Midden-Amerika. Inmiddels komt het geslacht Annona ook voor in: Israël, Spanje,Italië,India , Thailand en Indonesië. De zuurzak werd al door de Inca’s in de oudheid verbouwd, wat blijkt uit archeologische opgravingen. Indiaanse kwekers hebben de vrucht voor het eerst in cultuur gebracht. Tegenwoordig wordt de zuurzak in diverse landen met een tropisch en subtropisch klimaat verbouwd. Ook Spanje kent inmiddels aanplant in de regio Malaga.

De zuurzak is een langgerekte, zware vrucht ( met uitschieters tot 4,5 kg) met een frisgroene schil die bezet is met zachte stekels, De in Europa geïmporteerde verse vruchten wegen meestal ca. 6oo g. De samengestelde vrucht is rijp als ze meegeeft met een zachte druk van de vingers. Elk deelvruchtje bevat een hoeveelheid crème wit vruchtvlees en harde bruinzwarte pitten. De smaak is zuurzoet en verfrissend, met een zeer karakteristiek aroma.

De vrucht heeft in de afgelopen jaren veel aandacht gekregen van de pharmaceutische industrie , voornamelijk vanwege onderzoeken die aangeven dat de vruchten en het blad gebruikt kunnen worden bij de behandeling van bepaalde vormen van kanker en Parkinson. Veel onderzoek is nog nodig.
De inheemse bevolking in Zuid-Amerika gebruikt vrucht en blad voor een verzameling van kwalen en aandoeningen zoals verkoudheid en griep. Een aftrekkel van het blad wordt gebruikt bij de behandeling tegen hoge bloeddruk .De zaden zijn licht giftig en worden gebruikt voor de bereiding van insecticide .
Het fruit en de bladeren bevatten een hoog gehalte aan vitaminen, antioxidanten en fytochemicaliën.

Anonasoorten moeten bijna eetrijp geplukt worden om het volledige aroma te bezitten,onrijp geoogste vruchten blijven wrang van smaak. De kwetsbaarheid van de vrucht vereist een zorgvuldige oogst, verpakking en transport. Luchttransport heeft de voorkeur.
Op het Zuiderlijk halfrond is de oogst van april tot juni en van oktober tot december

Alhoewel zuurzakkenteelt makkelijk is, brengt de grootte van de vrucht en de snelheid waarmee de zuurzak rijpt uitdagingen met zich mee voor de afzet. Indien de vruchten van verschillend formaat worden verpakt in bananendozen , zijn beschadigingen niet uitgesloten.
Voor de grote exemplaren wordt de tempexbox gebruikt met “frozen gel pack “ om de zuurzak onbeschadigd te transporteren .

De plukrijpe/groene grote vruchten worden ook wel in schijven gesneden en vacuumverpakt, dit plukrijpe vruchtvlees kan goed geroosterd worden of gefrituurt .

De rassen wordt ingedeeld naar smaak : Sweet , subacid en acid . Het aantal varieteiten wordt wereldwijd geschat op enkele honderden, veelal genoemd naar de vindplaats .Vermeerdering kan door enten en door zaaien .

Rijpe vruchten bewaren bij 12 °C. Indien nodig de vruchten narijpen bij 20 °C.
Het vruchtvlees wordt vers gegeten of verwerkt in smooties met cocosmelk en IJs.
Industriele verwerking : sap, fruitdrank/smooties, vulling voor gebak en dessert. Verwerken tot likeur .

Voedingswaarde per 100 gram product.
Energie 276kj – 66kcal
Koolhydraat 16,84 g
Suiker 13.54 g
Vezels 3.3 g
Vet 0,3 g
Eiwit 1.0 g
Vit.B 0.6 mg
Vit.C 20,6 mg
Calcium 14 mg
IJzer 0,6 mg
Magnesium 21 mg
Fosfor 27 mg
Kalium 278 mg
Natrium 14 mg